کویر – قم فتو

دریاچه نمک قم شور زندگی

حجت الله عطایی — Tue, 05 Dec 2017 20:15:02 +0000

با گذشتن از قم وقتی وارد بیابان های کویر می شوی گله های شتر توجه شما را جذب می کند که به آبشخور می آیند. با عبور از اینها، وقتی کمی از دریاچه نمک دور می شوی، با ورود به کویر مرنجاب سه چیز توجه شما را به خود جلب می کند. دریاچه نمک کویر، شنهای روان و کاروانسری مرنجاب.
آسمان کویر با آسمان هر جای دیگر در دنیا فرق دارد. در شب با تک ستاره های روشن و خوشه های پرتلالو و صورت های فلکی و در روز با تپه های شنی که که زیر این آسمان زیبا سایه روشن خود را گسترده اند. عظمت و آرامش کویر انسان را به اعماق سکوتی می برد، که در هیاهوی زندگی شهری هرگز قابل دستیابی نیست. در کویر زمین و آسمان بی کران است، افق تا بی نهایت گسترده است و شب انتهایی ندارد. ستارگان، انبوه و پرنور هستند و راه شیری به روشنی دیده می شود.
زمین خشک است و نعمت آب و آبادانی را یادآوری می کند. ریشه های عمیق و طولانی گیاهان از استقامت می گویند و سبزی گیاهان شوره زار از عشق به زندگی. کویر داستانها دارد، برای شنیدن آوازش باید زمزمه بادهایش گوش سپرد که از سخاوت زمین می گویند، و دید که چگونه داغترین و خشکترین گوشه های زمین نیز خاستگاه زندگییست.
ایران به دلیل گستردگی و وجود کوهستان های بسیار و زمین های بیابانی و همجواری با دو دریای بزرگ در شمال و جنوب و نیز به دلیل قرار داشتن در مجاورت نسبی اروپا و دریای مدیترانه و صحرای بزرگ آفریقا و اقیانوس هند و همچنین ارتفاعات سردسیر آسیا، دارای آنچنان تنوعی در اقلیم است که در کمتر کشوری دیده می شود.
آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی بخش وسیعی از سرزمینهای داخلی و کناره های جنوبی ایران را پوشش داده است. این نواحی بیابانی و صحراها حدود یک چهارم مساحت ایران را تشکیل می دهد. وسعت بیابانهای ایران بالغ بر ۳۴ میلیون هکتار می باشد که ۱۲ میلیون هکتار آن را شنزارها و ماسه زارها تشکیل می دهند ۵ میلیون هکتار از این ماسه ها زارها فعال و روان هستند.
در حالی که وسعت ماسه زارها و نواحی کویری کشور ما بیش از وسعت کشورهایی مانند قطر، بحرین و کویت می باشد، و از سوی دیگر نواحی صحرایی ایران، دارای پوشش گیاهی غنی بوده و نیز زیستگاه انواع جانوران نادر و کمیاب است، متأسفانه بسیاری از هموطنان ما از وجود چنین طبیعت بکر و مختصر بفردی بی اطلاع هستند و صحرا را در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تجربه می کنند. لازم است بدانیم، برای دیدن صحرا نمی بایست الزاما به کشورهای عربی مسافرت کرد، کویر نزدیک است. یکی از زیباترین مناطق کویری ایران، حاشیه غربی دشت کویر می باشد که مشرف به دریاچه نمک است. این ناحیه دارای طبیعت متنوع کویری و بیابانی است. در این ناحیه دیدار از شوره زار، دریاچه نمک و شن زار و تپه های ماسه روان، سهل است و در صورت تمایل می توان طی سفرهای یک یا دو روزه از ناحیه بازدید کرد.
دریاچه نمک
در حد فاضل استانهای اصفهان، سمنان و قم فرشی سفید و بلورین بر زمین گسترانیده شده. وسعت و عظمت دریاچه نمک و طرح های مهندسی بلوکهای نمک؛ بیننده را به حیرت فرو می برد. این دریاچه حاصل چندین هزار سال ورود آب شور رودها و سیلابهایی است، که نمک خاک شور منطقه را در خود حل کرده و پس از تبخیر در این دریاچه بر جا گذاشته اند.
این دریاچه که در واقع بخشی از کویر نمک ایران است در شرق استان قم واقع شده و بقایای دریاچه خشک شده قدیمی است که با تبخیر تدریجی آب، املاح فراوانی در داخل آب رسوب نموده است در بعضی نقاط دریاچه نمک رشته های منفردی از کوههای اطراف پیش آمده و نواحی کوهستانی خشکی را تشکیل داده است.
در این دریاچه فقط در فصل زمستان آب یافت می شود و در فصل تابستان به جای آب ورقه های نازک جلب نظر می کند. هوا در این ناحیه خشک و اختلاف درجه حرارت روز و شب آن بیش از ۵۰ درجه سانتی گراد است. به همین علت سنگ کوههای آن بر اثر اختلاف درجه هوا متلاشی و به صورت سنگ ریزه وشن درآمده است که در موقع وزش باد، توده های عظیم شن مانند امواج دریا به حرکت در می آید و تپه ماهورهای موقتی را تشکیل می دهد. در این منطقه، پست ترین نقطه ۷۹۵ متر و بلندترین منطقه ۳۱۰۰ متر گزارش شده است.
مشاهده طبیعت کم نظیر و زیبای دریاچه نمک و همچنین نواحی کویری اطراف آن تجربه ای به یاد ماندنی و متفاوت است که همواره در تمام فصول سال دوستداران طبیعت را به سوی خود فرا می خواند در میان دریاچه کوهی بچشم می خورد. این کوه به کوه سرگردان معروف است، کوهی آتشفشانی است که ارتفاع آن از سطح دریا ۸۰۸ متر می باشد. این کوه دارای خاکی سرخ رنگ و سطحی مملو از سنگها و گذاره های آتشفشانی است. لازم به ذکر است که مسافران می بایست حتما توسط راهنما وارد دریاچه شوند. زیرا بافت نمکی دریاچه در بخشهایی شکننده است و وجود حفره های آب در اعماق آن ممکن است منجر به فرو رفتن بازدید کنندگان گردد.
کاروانسرای مرنجاب
در حاشیه جنوبی، دریاچه، کاروانسرای مرنجاب قرار دارد. این بنای آجری در مسیر یکی از شاخه های معروف جاده ابریشم قرار گرفته است. این کاروانسرا توسط سازمان میراث فرهنگی در دست بازسازی است. سر در زیبای آن مشرف به قناتی پر آب و زیبا است. اصلاحاتی که بر بنا انجام گرفته کاملا مشهود است. در سال گذشته گنبد و سر در ورودی تعمیر شده است. متأسفانه درب ورودی همچون سال گذشته، دربی فلزی و مدرن است که با بنا هماهنگی ندارد.
نمای داخلی کاروانسرای مرنجاب
پرسنلی از اداره منابع طبیعی و میراث فرهنگی همواره به مراقبت از بنا و مسافران و گردشگرانی که شبی یا ساعاتی را مهمان کاروانسرای مرنجاب هستند می پردازند تا زندگی کویری را تجربه کنند.
گروه ما که برای چندمین بار از آن گوشه از زمین دیدن می گرد بار دیگر از میهمان نوازی پرسنل کارونسرای مرنجاب بهره مند گردید. در ایران معمولا مسافت بین دو کاروانسرا حدود ۶ فرسنگ (۳۶ کیلومتر) بوده تا مسافران پس از طی طریق یک روزه، شب را در کاروانسرای بعدی پناه گیرند. کاروانسرای مرنجاب در عصر طلائی ایجاد کاروانسرای ایران، یعنی دوره صفوی بنا شده است. این کاروانسرا به شکل قلعه های مربع شکل ساخته شده است و ۶ برج در دیوارهای آن تعبیه شده است. ابعاد حیاط ۳۰۲۰ متر است و چندین اتاق و شاه نشین به دور از آن قرار دارند. در نزدیکی کاروانسرا رشته قناتی وجود دارد که استخری به ابعاد ۱۰۴ متر را پر می کند.
وجود چنین قنات پر آبی به همراه استخر و درختان اطراف آن در میان کویر نعمتی بزرگ محسوب می شود. محوطه اطراف استخر توسط آجرهای مربعی شکل به زیبایی فرش شده است. برای سپری کردن شب، بهترین محل کنار استخر فوق است، زیرا از حمایت ساکنین کاروانسرا و همچنین امکانات رفاهی و بهداشتی آن برخوردار خواهید بود.

حجت الله عطایی

نوشته دریاچه نمک قم شور زندگی اولین بار در قم فتو. پدیدار شد.

تک ستاره های روشن خوشه های پر تلألو

حجت الله عطایی — Wed, 07 Dec 2011 03:14:05 +0000

گزارش سفر به شهداد
تک ستاره های روشن خوشه های پر تلألو
عصر چهارشنبه ۳۱ فروردین ماه دقیق ساعت ۱۶ خودم را به ایستگاه راه آهن رسوندم. شاید بهتر بود که عوض به تهران همون ایستگاه محمدیه قم به بچه های دوربین دات نت ملحق می شدم مقصد کرمان بود و کویر شهداد و مسلما قطار ما باید از قم رد میشد من تنها مسافر قمی بودم بیشتر بچه ها ساکن تهران بودند همین موضوع به جذابیت سفرهای من تبدیل شده، که در سفری با تعداد زیادی از بچه ها آشنا میشوم و از تجربیات عکاسی آنها استفاده میکنم.
با یک پیک موتوری از ترمینال جنوب خودم را به ایستگاه راه آهن رسوندم. نهار رو در ترمینال خوردم. تخم مرغ+ سیب زمینی+ گوجه و یک قرض نان لواش جمعا ۷۰۰ تومان فقط ۷۰۰ تومان بعد از چند دقیقه کم کم سر و کلۀ بچه های دوربین دات نت پیدا شد. اول احسان بیشتر بچه ها را برای اولین بار بود که می دیدم به غیر خانم وحیدنیا که در سفر مصر با هم آشنا بودیم، چهره های جدیدی که به زودی دوستان جدیدی میشوند.
ساعت ۵۵/۱۶ قطار به مقصد کرمان حرکت کرد. برنامه اصلی بازدید از دیدنی های کرمان و کویر شهداد بود.
مدت زمان زیادی طول نکشید که دوستان جدید به دوستانی تبدیل شدند که گویا چندین سال است همدیگر را میشناسند.
قطار با تأخیر دو ساعت وارد ایستگاه کرمان شد آقای صادقی عکاس کرمانی و راهنمایی سفر منتظر بود. صبحانه را در هتل گردشکری کرمان خوردیم سپس برای بازدید از دیدنی های بازار و حمام گنج علی خان حرکت کردیم.
برخلاف تصور قبلی ام کرمان شهری است سرسبز و با کوههای سر به فلک کشیدهاش که آثار برف هنوز در ارتفاعات آن به خوبی پیدا بود.
حمام گنج علی خان اوج هنر و شاهکار معماری دوران صفویه به دستورگنج علی خان حاکم وقت کرمان شده این حمام در مسیر اصلی بازار کرمان قرار گرفته در این سالها تبدیل به موزۀ مردم شناسی تبدیل شده است.
بعد از عکاسی از این بنا و بناهای اطراف آن به سمت باغ شاهزاده که در شش کیلومتری ماهان که به دستور عبد الحمید میرزا فرمانفرما حاکم کرمان اواخر دوره قاجاریه بنا شده بود رفتیم با مناظر زیبا و سرسبزش توجه هر بینندهای را به خود جلب میکرد و به خصوص عمارت شاه نشین آن و نمای بیرونی آن حیرت انگیز بود.
برنامه بعدی کویر شهداد بود با دور شدن از شهر و گذشتن از کوهستانهای صعب العبور و به گفته آقای صادقی دیوار مرگ که کویر را از ناحیه کوهستانی جدا می کرد وارد بیابانهای شهداد شدیم شکوه زیبایی این کویر با کلوت های منحصر به فردش وصف ناشدنی است.
همه لحظه شماری می کردیم که زیبایی کویر را با غروبش ثبت کنیم کویری با نماهای متفاوت شوق راه رفتن در شن غلتیدن در شن همه لحظات شیرینی بودند که خاطراتش هیچگاه فراموشم نخواهد شد. برعکس دیگر کویرهای ایران راه رفتن در این کویر با کفش سخت نبود، برای اولین بار بود کویر شهداد را میدیدم یک ساعتی عکاسی کردیم.
برنامه بعدی اقامت شبانه در کمپ شهداد بود آسمان کویر مسلما با هر جای دیگر دنیا فرق دارد در شب با تک ستاره های روشن و خوشه های پر تلألو و صورت های فلکی اش، عظمت و آرامش کویر انسان را به اعماق شکوهی می برد که در هیاهوی زندگی شهری هرگز قابل دسترسی نیست انتخاب چادرها همراه بود با مشاهدۀ چند عقرب احسان چاره را در برپا کردن چادرهایی دید که از تهران آورده بود و آوردن تخت توسط آقای صادقی و حسام آرامش را به گروه بازگرداند، بعد از خوردن شام فرصتی دست داد که در زیر این طبیعت فراموش شده قدمی بزنیم؛ با لیزر مخصوص ستاره شناسی که داشتم سعی کردم با اطلاعات ناقصی که داشتم طرز پیدا کردن ستاره قطبی را یاد بدهم و بعضی از دوستان هم دنبال زاویه مناسب بودند تا عکاسی را در شب را تجربه کنند.
کم کم هوا سرد میشد و سوز و سرمای کویر به خوبی حس میشد. گروههای زیادی از شهرهای مختلف در کویر حضور داشتند و جنبش و جوش و سروصدایشان تا صبح به گوش می رسید.
ساعت ۳۰:۵ همه آماده بودند که طلوع کویر را ثبت کنند به سمت کویر و کلوت ها حرکت کردیم صبحانه نیز در کویر مهیا شده بود.
در مسیر بازگشت به شهر از قنات ها هم دیدن کردیم، نعمت آب در درون زمین آبادانی را یادآوری می کند و ریشه های عمیق گیاهان و درختان کویری از استقامت می گویند و سبزی شان از عشق به زندگی، زندگی در کویر با قنات عجین شده کویر داستان ها دارد برای شنیدن تلاش و کوشش مردان و زنانی که با سال ها تلاش و کوشش توانسته اند به روش خاص خودشان به آب برسند، برای شنیدنش باید به زمزمۀ بادهایش گوش داد و از سخاوت زمین کویر گفت و دید که چگونه داغ ترین و خشک ترین گوشه های این سرزمین به برکت قنات به خاستگاه زندگی تبدیل شده است.
برای اولین بار بود که از داخل یکی از چاه های قنات این بزرگترین اختراع مردمان کویر را میدیدم و به حقیقت این جمله پی بردم که : «هیچ کس به اندازۀ کویرنشینان قدر آب را نمیداند.»
برنامۀ بعدی و آخرین برنامه دیدار از مقبره و آرامگاه شاه نعمت الله ولی بود، مقبرۀ شاه نعمت الله یکی از با صفاترین بقعه های ایران به حساب می آید و طی قرن- ها همواره مورد توجه صفویه و عرفا و شاعران بوده و هست، بعد از عکاسی و تماشای باغ، به سمت ایستگاه راه آهن حرکت کردیم و خداحافظی با مناظر زیبایی که دیده بودیم، خاطرات این سفر همراه با دوستان جدیدی که پیدا کردم هرگز فراموش نخواهم کرد.

حجت الله عطایی

نوشته تک ستاره های روشن خوشه های پر تلألو اولین بار در قم فتو. پدیدار شد.